پس از صدور فرمان انقلاب مشروطیت در سال 1324ﻫ.ق در برخی از شهرهای ایران انجمنهای تجارتی شکل گرفتند. در سال 1325ﻫ.ق «انجمن تجارت بوشهر » به ریاست حاجی محمدجعفر تاجر بوشهری و منشیگری حاجیملاعلی حسامالمتکلمین تشکیل شد. در این انجمن که دو بار در هفته در حسینیۀ حاج عبدالرسول رئیسالتجار جلسه داشت، عبدالرحمن چوک، ناظم بود. هدف اصلی انجمن تجارت بوشهر «پیروی و حمایت از انجمن ملّی ولایتی بوشهر و ترویج اساس مقدس مشروطیت و جلب موجبات ترقی تجارت و رفع موجبات مضرّت تجارت و تحصیل امتیازات عامالمنفعه و خدمت به نوع ابنای وطن» اعلام شده بود.
افزون بر این، انجمن درصدد بود «در تحصیل امتیازاتی که مربوط به تجارت باشد، از قبیل تسطیح طرق و راه شوسه و به راه انداختن گاری و جهازات شراعی و بخاری به جهت حمل و نقل بار تجارت و غیره» بپردازد. همچنین دربارۀ «چگونگی عمل حمّالباشی و صلاحاندیشی در طریق عبور و مرور مکاریان و محل بارانداز و تشالۀ جهازات و امثال آنها که مربوط به تجارت باشد، بحث و فحص» کند.
بنابراین، هدف انجمن، رفع موانع و مشکلات بر سر راه تجارت بوشهر بود و از جمله اقدامات آن میتوان به اعلام ناامنی راه بوشهر ـ شیراز به وزیر تجارت با تلگراف و همچنین ارائۀ پیشنهاد برای بازپرداخت وامهای خارجی به مجلس شورای ملّی اشاره کرد. البته تشکیل «انجمن تجارت» در بوشهر را نمیتوان نشانۀ وحدت نظر بازرگانان شهر دانست، چنانکه تعدادی از بازرگانان بومی، از قبیل میرزاغلامحسین کازرونی و سیدمحمدرضا کازرونی، عضویت در «انجمن تجارت» را نپذیرفتند و عدم عضویت خود را کتباً به وزیر تجارت اعلام نمودند. این انشعاب، رقابتهای درونی میان بازرگانان محلی بوشهر را نشان میداد.
در دسامبر 1908م / ذیحجه 1326 ﻫ.ق شرکتهای انگلیسی در بوشهر «اتاق تجارت بریتانیا» را تأسیس کردند که به جز تابستان، جلسات ماهانه تشکیل میدادند. در مقابل، تجار بوشهر نیز در سال 1909م / 1327 ﻫ.ق «اتاق تجارت» دیگری تأسیس کردند. از جمله فعالیتهای اتاق تجارت بوشهر میتوان به بحث درباره ممنوعیت صادرات قالی، بهبود وضعیت پُست و اعادۀ نظم در راهها اشاره کرد. به نظر میرسد حکمران بوشهر نیز از فعالیت این اتاق حمایت میکرد، زیرا مسائل تجاری را به این اتاق واگذار میکرد. این تشکل تا سالیان بعد وجود داشت و انتخاب اعضای آن صورت میگرفت. اما دربارۀ رئیس و فعالیتهای آن آگاهی چندانی در دست نیست.
از دیگر تشکلهای تجار بوشهر «اتحادیۀ تجار» میباشد ولی اطلاع دقیقی دربارۀ تأسیس، تشکیلات و فعالیتهای آن وجود ندارد. اما موضوع قابل توجه اینکه در تعدادی از اسناد فارسی واژۀ اتاق تجارت بوشهر آمده ولی در پاسخ به «اتحادیۀ تجار بوشهر» اشاره شده است. به عنوان نمونه میتوان به مکاتبهای از «حکمران بنادر و جزایر خلیج ایران» در مورد شکایت بزازها اشاره کرد که پاسخ این مکتوب خطاب به «اتحادیۀ تجار بوشهر» است. معلوم نیست که از چه روی در سربرگ «اتاق تجارت بوشهر» است و پاسخ خطاب به «اتحادیۀ تجار بوشهر» است.
«اتاق تجارت تهران» در سال 1305ﻫ.ش تأسیس شد. در نتیجۀ انتخابات که از 31 خرداد تا 6 تیرماه 1305ﻫ.ش در تیمچۀ حاحبالدوله برای تعیین 24 نفر اعضای اتاق تجارت تهران برگزار شد، از میان 187 ورقۀ آراء، امینالضرب، میرعلینقی هاشمی، کاشف، میرزاعلیاصغر کتابفروش، جلال قمی، محمدتقی کتابفروش، محمدآقا سپهر و میرزاعبدالحسین نیکپور و چند نفر دیگر حائز اکثریت آراء شدند. افتتاحیۀ اتاق تجارت تهران در 16 مهرماه 1305 ﻫ.ش در وزارت فواید عامه برگزار و در نتیجه، امینالضرب به ریاست اتاق تجارت تهران انتخاب شد. در پی انتخابات اتاق تجارت تهران، تجار و اصناف آذربایجان طی تلگرافی توسط حاجرحیم آقای قزوینی از وزارت فواید عامه درخواست کردند که دستور تشکیل اتاق تجارت در تبریز هم صادر شود. همچنین تجار بارفروش در 1306ﻫ.ش درخواست تأسیس اتاق تجارت در این شهر کردند. به نظر میرسد تشکیل اتاقهای تجارت شهرستانها به کُندی صورت میگرفت. از اینرو وزارت تجارت در فروردین 1308ﻫ.ش طی بخشنامهای از کلیۀ اتحادیههای تجار میخواهد که درخواست تأسیس اتاق تجارت را از این وزارت داشته باشند. یکی از این بخشنامهها به «اتحادیۀ تجار بوشهر» میرسد. چون «در چندین نقطۀ مملکت تهران، تبریز، رشت، قزوین، بندر پهلوی، بارفروش، استرآباد، ساری، مشهد مقدس، کرمانشاه و غیره اتاقهای تجارت تشکیل شده یا در شرف تأسیس میباشند» ولی «از طرف تجارت محترم آن شهر دایر به تأسیس اتاق تجارت تقاضایی نرسیده است.» که مورد استقبال تجار بوشهر قرار میگیرد اما روند انتخابات به کندی صورت گرفت. در نتیجۀ انتخابات عبدالرسول طالبی (رئیسالتجار) به ریاست اتاق تجارت بوشهر انتخاب میشود، اما با پایان دورۀ آزمایشی اتاقهای تجارت، اتاق تجارت بوشهر نیز در 1309 ﻫ.ش منحل میشود.
قانون تشکیل اتاقهای تجارت در جلسۀ 153، پنجشنبه 10 مهر 1309 ﻫ.ش به تصویب مجلس شورای ملّی رسید که براساس مادۀ 1 آن «اتاقهای تجارت در مراکز تجارتی مهم مملکت برحسب تقاضای تجار محل و پیشنهاد وزارت اقتصاد ملّی به تصویب دولت» میرسید و تعداد اعضای اتاق «برحسب اهمیت هر محل، از شش تا پانزده نفر» میتوانست باشد. مدت عضویت هم سه سال بود که هرسال یک ثلث اعضای تجدید میشد. از جمله وظایفی که برای اتاقهای تجارت تعیین شده بود، عبارت بودند از «تهیه و ارسال هرگونه نظریات و اطلاعات راجع به امور تجارتی و صنعتی که دولت تقاضا نماید، اظهارنظر راجع به اوضاع تجارتی و صنعتی حوزۀ خود با ذکر وسایل و اصلاح و توسعۀ آن و تقدیم راپورتهای جامع سالیانه راجع به جریان امور تجارتی حوزه و عملیات و محاسبات سالیانۀ خود به وزارت اقتصاد ملّی، اظهارنظر راجع به اصلاحاتی که باید در کلیۀ قوانین تجارتی به عمل آید، مخصوصاً نسبت به تعرفههای گمرکی». البته نظرات «اتاقهای تجارت مشورتی و از لحاظ صلاحاندیشی» بود و «دولت در اجرای تصمیمات اتاقهای تجارت همیشه مخیر» بود.
انتخابات «اتاق تجارت بوشهر» در 1310ﻫ.ش برگزار شد که در نتیجۀ آن، آقایان محمدباقر بهبهانی، میرزاابوالقاسم توکل، سیدعبدالرسول کازرونی، سیدحسین سیادت، سیدمحمد کربلایی باشی سمسار، محمدعلی برکت، عبدالرسول رئیس، سیدعلی گلشنی، محمود پوررضا از سوی هیأت وزرا برای عضویت در اتاق تجارت بوشهر انتخاب شدند. اولین رئیس اتاق تجارت بوشهر، عبدالرسول طالبی(رئیسالتجار) بود.
به دلیل جایگزینی لغت «بازرگانی» بهجای «تجارت» از سوی فرهنگستان زبان فارسی، از سال 1317ﻫ.ش «اتاق تجارت» به «اتاق بازرگانی» تغییر کرد. در سال 1319ﻫ.ش دفتر اتاق بازرگانی بوشهر از فرمانداری بوشهر به عمارت تجارتخانۀ دیکسن سابق منتقل شد. در جلسات ماهانۀ اتاق بازرگانی بوشهر مشکلات و موانع تجار بوشهر مطرح و راهکارهایی برای بهبود اوضاع بازرگانی این بندر به مسئولین ذیربط ارائه میشد. همچنین گزارشهای اقتصادی ماهانه و سالانه از اوضاع بازرگانی این بندر برای وزارت تجارت تهیه و ارسال میشد.
اتاق بازرگانی بوشهر در امور خیریه نیز فعال بود. به عنوان نمونه در خشکسالی سال 1311ﻫ.ش که عدۀ زیادی از مردم دشتی، دشتستان، تنگستان و حیات داود به بوشهر مهاجرت کرده بودند، اتاق بازرگانی بوشهر به جمعآوری اعانه جهت کمک به قحطیزدگان پرداخت. در خشکسالی 1320ﻫ.ش نیز اتاق بازرگانی اقدام به جمعآوری اعانه، تشکیل انجمن خیریه، ارائۀ پیشنهاد واردکردن 1500 تن گندم از هندوستان برای کمک به مردم کرد. همچنین از محل کالاهای وارداتی و صادراتی مبلغی به عنوان اعانۀ بازرگانان (خیریۀ گمرکی) به دبستان سعادت و دیگر مدارس بوشهر اختصاص مییافت. همۀ این قبیل خدمات و اقدامات در اسناد این مجموعه انعکاس و ثبت شده و از این نظر به عنوان منابع دست اول تاریخ اجتماعی و اقتصادی بوشهر میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
مسئولان اتاق تجارت / بازرگانی بوشهر در سالهای 1310تا1321 ﻫ.ش
در دورۀ آزمایشی، عبدالرسول طالبی(رئیسالتجار) رئیس بود.
اولین دوره (1310): عبدالرسول طالبی (رئیس)
دومین دوره (1314): سیدعلی گلشنی (رئیس)، میرزامهدی تیمسار (نایبرئیس) و سیدمحمد طباطبایی (منشی و تحویلدار).
در سال 1316: ابوالقاسم توکل (رئیس)، مهدی تیمسار (نایبرئیس)، سیدمحمد طباطبایی (خزانهدار) و عبدالله دباغ (منشی).
سومین دوره (1318): خلیل دشتی (رئیس)، سیدحسین سیادت (نایب-رئیس) و سیدمحمد طباطبایی (خزانهدار).
مسئولان اتاق بازرگانی بوشهر در سالهای 1321تا 1333 ﻫ.ش
اولین دورۀ جدید (1321): خلیل دشتی (رئیس)، سیدمحمد طباطبایی (نایبرئیس)، رضا هفته (خزانهدار) و احمد برازجانی (منشی). به دلیل انتخاب خلیل دشتی به نمایندگی بوشهر در مجلس شورای ملّی، عباس محمدیان در سال 1322 به عنوان رئیس اتاق بازرگانی انتخاب شد.
دومین دوره (1323): عباس محمدیان (رئیس)، سیدمحمد طباطبایی (نایبرئیس)، عبدالرسول ایرانی (خزانهدار) و عباسعلی ریاضی (دبیر هیئت رئیسه).
سومین دوره (1325): عباس محمدیان (رئیس) وعبدالرسول ایرانی (خزانهدار).
چهارمین دوره (1328): عباس محمدیان (رئیس)، سیدمحمد طباطبایی (نایبرئیس)، عباسعلی ریاضی (منشی) و علیاکبر مهربان (خزانهدار).
پنجمین دوره (1330): اسماعیل زارعی (رئیس)، علیاکبر مهربان (نایبرئیس)، سیدمحمدصادق شمس (خزانهدار) و علیباش نوید (منشی).