کافه گرکو

بیش از دویست سال پیش، در قلب شهر بی‌دفاع، «کافه گرکو» پاتوقی بود برای رهگذران، سیاستمداران، هنرمندان، نویسندگان و به‌خصوص تبعیدیان سیاسی. این مکان قدیمی‌ترین کافه‌تریای رُم است که در 1760 شهروندی یونانی آن را تأسیس کرده. نام گرکو به‌دلیل ملیت مؤسس کافه انتخاب شده، زیرا گرکو در زبان ایتالیایی به معنی یونانی است. برای رسیدن به کافه گرکو باید از میدان اسپانیا به سمت خیابان سرازیری کوندوتی[1] رفت. خیابان کوندوتی، در زمان تأسیس کافه، یکی از محله‌های مردمی و فقیرنشین بوده که امروز به یکی از خیابان‌های اعیانی پر زرق‌و‌برق و به مرکز بوتیک‌های لوکس پایتخت بدل شده است. گفته می‌شود که یکی از دلایلی که در ابتدا هنرمندان و نویسندگان به این کافه روی آوردند کیفیت بالای قهوه و قیمت مناسب آن بوده است. به‌تدریج روشنفکرانی که به رُم آمده بودند، به‌شیوه‌ی کتاب‌های راهنمای سفر مانند تریپ ادوایزر و لونلی پلانت امروز[2]، در سفرنامه‌های خود از گرکو یاد کردند و این کافه به مکان تاریخی ارزشمندی بدل شد. گوگول، لرد بایرون، استاندال، شلی، گوته، شوپنهاور، فرانتس لیست، واگنر، هنریک ایبسن و هانس کریستین اندرسون فقط برخی از بی‌شمار مهمان‌های این مکان بوده‌اند.

دیری نپایید که گذر از کافه گرکو به رسمی رایج در میان متفکران بدل شد. بسیاری از هنرمندان، در ملاقاتشان از این مکان، اثری از خود به یادگار گذاشته‌اند. چنان‌که این پایگاه علاوه بر یاد و خاطره‌ی تاریخی‌اش و شخصیت‌‌های مشهوری که به خود دیده است، مجموعه‌ای ارزشمند از آثار هنری و اسناد تاریخی را در خود جای‌داده است. در 1988 محققی، پس از یک سال تحقیق، آثار موجود در کافه را تاریخ‌گذاری و جمع‌آوری کرده و آرشیوی بیش از 150 اثر از بیش از 58 هنرمند را مستند کرده است. بخش عمده‌ای از آثاری که تحلیل تاریخی و هنری شده‌اند مناظر و طبیعت‌پردازی‌های اوایل سده‌ی نوزدهم به‌دست هنرمندانی از ملیت‌های مختلف است. طراحی‌ها، آثار چاپی، مجسمه‌ها و دکوراسیون کافه همگی در کاتالوگ جامعی آرشیو شده‌اند. دکوراسیون سالن‌ها، باوجود بازسازی اخیر (در 2010 به مناسبت 250 سالگی کافه)، روح آن سال‌ها را در خود حفظ کرده‌ است و دیدن آن به سفری در تونل تاریخ شباهت دارد.

لودویگ پاسینی[3]، کافه گرکو ی رُم، آبرنگ، 1856، موزه هامبورگ

در دفترچه‌ی یادبودی که در کافه قرار دارد دستنوشته‌ها و آلبومی از تصاویر صاحب‌نام‌های معاصر نیز وجود دارد. در این دفتر امضاء و تصویری از پرنسس دایانا، یک سال پیش از مرگش، دیده می‌شود. می‌گویند حتی فدریکو فلینی بسیاری از فیلم‌نامه‌هایش را روی میزهای این کافه نوشته است. آلبرتو موراویا (نویسنده و خبرنگار ایتالیایی) و پریمو لوی (شیمیدان و نویسنده‌ی ایتالیایی) از دیگر مشتریان مشهور کافه بودند.

بی‌شک در میان نقاشان ایتالیایی معاصر و طرفداران پروپاقرص کافه گرکو باید از رناتو گوتوزو یاد کرد: نقاشی انقلابی و درگیر با مسائل سیاسی و اجتماعی، یکی از راویان و منتقدان تأثیرگذار جنگ جهانی و از سردمداران نئورئالیسم در ایتالیا. پیر پائولو پازولینی در مقدمه‌ی نمایشگاهی از آثار او این‌چنین می‌نویسد: «خوشا به حال تو که وقتی مداد یا قلم‌مو به‌دست می‌گیری همیشه به نظم می‌نویسی، تویی که نقاشی‌ات شعر است، تویی که هرگز مجبور نیستی به نثر بنویسی». تصویر مشهوری که وی از کافه گرکو ترسیم کرده است روایتی جذاب از حال‌و‌هوای آن ایام است.

[O_U user_name=”Administrator,Author,Contributor”]امروزه اما کافه گرکو شاید مانند بسیاری از دیگر پاتوق‌های فرهنگی به موزه‌ای منجمدشده برای رهگذران ثروتمند بدل شده است. قهوه در ایتالیا اصلی‌ترین و ارزان‌ترین نوشیدنی روزمره‌ی همه‌ی مردم است. یک فنجان قهوه‌ی اسپرسو از یک بطری آب معدنی ارزان‌تر است؛ اما این قانون در کافه گرکو صدق نمی‌کند. اگر بخواهید بنشینید و در این فضای تاریخی قهوه‌ای بنوشید، سه الی چهار برابر قیمت دیگر کافه‌های شهر هزینه خواهید کرد.

رناتو گوتوزو، کافه گرکو رم، رنگ روغن روی بوم، 1976، کلکسیون گوتوزو-رُم

صاحبان کنونی کافه هر از چندی به یاد ایام گذشته همایشی ادبی ترتیب می‌دهند. آخرین بار 21 مارس 2013 بود که کافه گرکو بسیاری از اهالی ادبیات معاصر را گردهم آورد و شبی را به شعرخوانی اختصاص داد.

با وجود این باید قبول کرد که این روزها فقط رهگذران از این کافه‌ی پرماجرا با موبایل‌هایشان با درودیوار سلفی می‌گیرند و به‌ندرت پیش می‌آید که کسی پشت میزهای این کافه شعری بسراید، داستانی بنویسد یا تصویری بیافریند؛ اما من هنرمند ایرانی جوانی می‌شناسم که به‌تازگی در طراحی‌هایش کافه گرکو را تصویر کرده است: صالح کاظمی؛ از روز بیستم ماه می 2016 و به‌مدت ده روز، نمایشگاهی از طراحی‌های او در انجمن فرهنگی معماری و نقد ایتالیا در شهر رُم به نمایش درآمد. وی فارغ‌التحصیل رشته‌ی گرافیک از آکادمی هنرهای زیبای رُم است و در حال حاضر، علاوه بر گذراندن دوره‌ی فوق‌لیسانس آکادمی، در شهرهای رُم و برلین فعالیت هنری خویش را دنبال می‌کند.

[1]. Via Condotti

[2]. Trip Advisor – Lonley Planet

[3]. نقاش روایی و منظره‌پرداز، متولد وین که در 1895 در نخستین دوسالانه‌ی ونیز شرکت کرد.

[/O_U]