کافه گرکو

بیش از دویست سال پیش، در قلب شهر بی‌دفاع، «کافه گرکو» پاتوقی بود برای رهگذران، سیاستمداران، هنرمندان، نویسندگان و به‌خصوص تبعیدیان سیاسی. این مکان قدیمی‌ترین کافه‌تریای رُم است که در 1760 شهروندی یونانی آن را تأسیس کرده. نام گرکو به‌دلیل ملیت مؤسس کافه انتخاب شده، زیرا گرکو در زبان ایتالیایی به معنی یونانی است. برای رسیدن به کافه گرکو باید از میدان اسپانیا به سمت خیابان سرازیری کوندوتی[1] رفت. خیابان کوندوتی، در زمان تأسیس کافه، یکی از محله‌های مردمی و فقیرنشین بوده که امروز به یکی از خیابان‌های اعیانی پر زرق‌و‌برق و به مرکز بوتیک‌های لوکس پایتخت بدل شده است. گفته می‌شود که یکی از دلایلی که در ابتدا هنرمندان و نویسندگان به این کافه روی آوردند کیفیت بالای قهوه و قیمت مناسب آن بوده است. به‌تدریج روشنفکرانی که به رُم آمده بودند، به‌شیوه‌ی کتاب‌های راهنمای سفر مانند تریپ ادوایزر و لونلی پلانت امروز[2]، در سفرنامه‌های خود از گرکو یاد کردند و این کافه به مکان تاریخی ارزشمندی بدل شد. گوگول، لرد بایرون، استاندال، شلی، گوته، شوپنهاور، فرانتس لیست، واگنر، هنریک ایبسن و هانس کریستین اندرسون فقط برخی از بی‌شمار مهمان‌های این مکان بوده‌اند.

دیری نپایید که گذر از کافه گرکو به رسمی رایج در میان متفکران بدل شد. بسیاری از هنرمندان، در ملاقاتشان از این مکان، اثری از خود به یادگار گذاشته‌اند. چنان‌که این پایگاه علاوه بر یاد و خاطره‌ی تاریخی‌اش و شخصیت‌‌های مشهوری که به خود دیده است، مجموعه‌ای ارزشمند از آثار هنری و اسناد تاریخی را در خود جای‌داده است. در 1988 محققی، پس از یک سال تحقیق، آثار موجود در کافه را تاریخ‌گذاری و جمع‌آوری کرده و آرشیوی بیش از 150 اثر از بیش از 58 هنرمند را مستند کرده است. بخش عمده‌ای از آثاری که تحلیل تاریخی و هنری شده‌اند مناظر و طبیعت‌پردازی‌های اوایل سده‌ی نوزدهم به‌دست هنرمندانی از ملیت‌های مختلف است. طراحی‌ها، آثار چاپی، مجسمه‌ها و دکوراسیون کافه همگی در کاتالوگ جامعی آرشیو شده‌اند. دکوراسیون سالن‌ها، باوجود بازسازی اخیر (در 2010 به مناسبت 250 سالگی کافه)، روح آن سال‌ها را در خود حفظ کرده‌ است و دیدن آن به سفری در تونل تاریخ شباهت دارد.

لودویگ پاسینی[3]، کافه گرکو ی رُم، آبرنگ، 1856، موزه هامبورگ

در دفترچه‌ی یادبودی که در کافه قرار دارد دستنوشته‌ها و آلبومی از تصاویر صاحب‌نام‌های معاصر نیز وجود دارد. در این دفتر امضاء و تصویری از پرنسس دایانا، یک سال پیش از مرگش، دیده می‌شود. می‌گویند حتی فدریکو فلینی بسیاری از فیلم‌نامه‌هایش را روی میزهای این کافه نوشته است. آلبرتو موراویا (نویسنده و خبرنگار ایتالیایی) و پریمو لوی (شیمیدان و نویسنده‌ی ایتالیایی) از دیگر مشتریان مشهور کافه بودند.

بی‌شک در میان نقاشان ایتالیایی معاصر و طرفداران پروپاقرص کافه گرکو باید از رناتو گوتوزو یاد کرد: نقاشی انقلابی و درگیر با مسائل سیاسی و اجتماعی، یکی از راویان و منتقدان تأثیرگذار جنگ جهانی و از سردمداران نئورئالیسم در ایتالیا. پیر پائولو پازولینی در مقدمه‌ی نمایشگاهی از آثار او این‌چنین می‌نویسد: «خوشا به حال تو که وقتی مداد یا قلم‌مو به‌دست می‌گیری همیشه به نظم می‌نویسی، تویی که نقاشی‌ات شعر است، تویی که هرگز مجبور نیستی به نثر بنویسی». تصویر مشهوری که وی از کافه گرکو ترسیم کرده است روایتی جذاب از حال‌و‌هوای آن ایام است.

ادامه نوشته را در مجله بخوانید